قرآن و زوجیت عمومی همه ذرات جهان

وَ مِنْ کُلِّ شَیْء خَلَقْنا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ (ذاریات/ ۴۹) - از هر چیزى دو زوج آفریدیم، باشد که شما متذکر شوید.

مفسّران گذشته در تفسیر این آیه به دردسر عجیبى افتاده‌اند زیرا با توجه به عمومیت مفهوم «شىءِ» مى‌بایست زوجیت در تمام موجودات و تمام ذرات جهان باشد، با اینکه علم آن روز چنین چیزى را اثبات نمى‌کرد. لذا ناچار دست به توجیه‌ها و تفسیرهایى بر خلاف ظاهر آیه می‌زدند و مثلا مى‌گفتند: منظور این است که موجودات این جهان از اصناف و انواع مختلفى تشکیل یافته، زمین و آسمان، ماه و خورشید، انسان و جماد و... در واقع هر کدام از اینها مانند زوج‌هایى هستند.

ناگفته پیدا است این معنى، علاوه بر اینکه با مفهوم زوجیت تناسب زیادى ندارد، تعمیم آن مشکل است، زیرا به زحمت مى‌توان براى هر موجود نقطه مقابلى پیدا کرد و نام زوجین بر آنها گذارد. ولى مفهوم این آیه امروز براى ما روشن است زیرا می‌دانیم: تمام موجودات این جهان ماده بدون استثناء از ذرات اتم تشکیل یافته، و هر دانه اتم هم از دو زوج مختلف که یکى الکتریسته «منفى» و دیگرى الکتریسته «مثبت» دارد تشکیل شده است.

آیا براى بیان این واقعیت در محیط نزول قرآن که کلمات «الکترون» و «پروتون» هنوز جزء فرهنگ‌هاى بشرى نشده بودند، تعبیرى رساتر و مناسب‌تر از زوجین (دو موجود نر و ماده) پیدا می‌شد؟ این را می‌دانیم که دو جسم با دو الکتریسته «ناهمنام» (مثبت و منفى) یکدیگر را جذب می‌کنند و دو جسم با الکتریسته «همنام» از یکدیگر دور می‌شوند. آیا جاذبه و کششى که میان دو جسم با دو نوع بار الکتریکى وجود دارد، دارای شباهت کاملى با جاذبه جنسى که میان دو جنس مختلف وجود دارد نیست؟ خلاصه اگر ما در محیط نزول قرآن بودیم و مى‌خواستیم این واقعیت علمى را با الفاظ متداول آن زمان براى عموم شرح دهیم، چه تعبیرى بهتر از این تعبیر داشتیم؟

در معنى این آیه حدیث جالبى در تفسیر «برهان» از امیر مؤمنان على(ع) نقل شده است که فرمود: «مُؤَلِفٌ بَیْنَ مُتَعادِیاتِها وَ مُفَرِّقٌ بَینَ مُتَدانِیاتِها» - او (خداوند) در میان قواى متخاصم جهان الفت ایجاد کرده و در میان قواى نزدیک، جدایى افکنده است.

نکته: همانطور که می‌دانیم، پروتون‌ها در هسته اتم قرار داشته و به یکدیگر چسبیده‌اند و الکترون‌ها پیوسته به دورآنها در گردش‌اند. اما در کنار پروتون، ذره دیگری به نام نوترون نیز وجود داردکه این ذره خنثی و فاقد بار الکتریکی می‌باشد، اما خاصیت آن این است که باعث شده ذرات پروتون که همگی دارای بار مثبت می‌باشند کنار هم قرار بگیرند و یکدیگر را دفع نکنند تا هسته اتم از هم نپاشد. به این ترتیب، پروتون و الکترون که زوج باردار تمام اتم‌ها را تشکیل می‌دهند، در ساختار اتم باقی مانده و اتم متلاشی نمی‌شود.

📖 منبع: قرآن و آخرین پیامبر، ص۱۶۴ (با تصرف و تلخیص)