چه نمازی مورد قبول پروردگار قرار میگیرد؟ (1)

مروری بر مطالب این جلسه:

در جلسه دوم این حدیث را خواندیم که حضرت پیامبر (ص) می فرمایند: «در روز قیامت نخستین عمل بنده که به آن رسیدگی می شود، نماز است. اگر پذیرفته شد به سایر اعمال رسیدگی می شود و اگر پذیرفته نشد، به هیچ یک از سایر اعمال او رسیدگی نمی شود.»  میزان الحکمه / ص 3101

* از این مطلب استفاده می شود که قبولی تمام اعمال به قبولی نماز بستگی دارد.

حال این سؤال پیش می آید که قبولی خود نماز به چه چیزی بستگی دارد؟

در پاسخ باید به سه نکته توجه داشت:

1) خداوند در سوره مائده در آخرآیه 27 می فرماید: «قطعاً این است و جز این نیست که خداوند عمل را از متقین می پذیرد.» حال آیا ما می توانیم از ظاهر افراد تشخیص دهیم چه کسی متقی است؟ خیر. چون تقوا صفتی باطنی است نه ظاهری. پس از ظاهـر افـراد نمی توان به با تقوا بودن آن ها  پی برد. حال متقین را چه کسانی می شناسند؟ فقط خدای تعالی و هر کس خداوند این دانش را به او بدهد.

2) ما عمل را به امید قبولی در پیشگاه خداوند انجام می دهیم، ولی قبول شدن یا نشدنش با خداست. چرا که ما نمی دانیم متقی هستیم یا نه.

3) نماز مقبول حد اقل سه شرط دارد: الف. رعایت شرایط ظاهری نماز.  ب. رعایت باطن و محتوای نماز.  ج. بر طرف کردن موانع قبولی نماز.

* یک نکته مهم هم در اینجا مطرح است و آن اینکه بدون رعایت ظاهر نماز، محال است به باطن آن راه یافت.

پس در نهایت نتیجه می گیریم:
نماز مانند نخی است که دو سر دارد. یک سر آن در دست ماست که ما می توانیم آن سه کار را انجام دهیم که این نماز قبول شود، و سر دیگر آن در دست پروردگار است که آن را بپذیرد یا نه. (چون ما نمی دانیم متقی هستیم یا نه.)
قبل از آن که به توضیح شرط اول قبولی نماز (که رعایت ظاهر نماز بود) بپردازیم، ابتدا مقدمتاً باید قدری با معنای واژه ای به نام «عبادت» آشنا شویم:
«عبادت عملی است که انسان در برابر کسی یا شیئی انجام می دهد که او را خدا بداند یا برای او شأن استقلالی قائل باشد و اگر چنین نباشد، اصولاً به چنین عملی عبادت نمی گویند.»

آشنایی با چند واژه مربوط به بحث: عابد: پرستنده / معبود: پرستش شونده / عبادت: عمل عابد

حال یک سؤال اساسی:
نوع عبادت و پرستش معبود را عابد باید تعیین کند یا معبود؟
با اندک تأملی خواهیم فهمیدکه واضح است معبود باید نوع عبادت عابد را مشخص کند. نماز هم یک عبادت است و چگونگی آن را معبود مشخص می کند. پس ما در نماز (به خصوص ظاهر آن) باید ببینیم خداوند چگونه دستور داده، ما هم همانگونه نماز کنیم. خداوند هم چگونگی نماز را به پیامبرش و ایشان نیز به ائمه (ع) آموخته اند. پس باید برای فهمیدن حکم خداوند درباره چگونه خواندن نماز (و کلاً عبادت) به پیامبر و ائمه (ع) رجوع کنیم.

در پایان این جلسه، در همین باب به حدیثی از امام کاظم یا امام صادق (ع) برخورد می کنیم. خلاصه این حدیث از این قرار است که حَمّاد بن عیسی به نزد حضرت می رود. امام در این ملاقت از او می پرسد: «ای حماد! نماز کردن بلدی؟» و او نیز در جواب می گوید: بله. در اینجا حضرت از او می خواهد برخیزد و نمازی بخواند. پس از نماز حماد، حضرت به او می فرماید: «نمازخواندن بلد نیستی!» و سپس خود حضرت برمی خیزند و نمازی با رعایت آداب و شرایط آن به جا می آورند که جزئیات آن در حدیث آمده است. ترجمه من لا یحضره الفقیه / ج1 / ص 468