خواص کاربردی سوره ها و آیات قرآن کریم، پنج ربّنا و خاصیت کاربردی آن در استجابت دعا

مروری بر مطالب این جلسه:

خلاصه جلسه 66 دعا
تاریخ سخنرانی 24/11/94

در ادامه ربّنا ها به آیات زیر می رسیم:

- آیه 10 سوره حشر: برای رفع کدورت و کینه از دلها (که مثلاً ممکن است در داخل خانواده یا... پیش آمده باشد): «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ» یعنی: «پروردگارا ما را و آن برادران ما را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفتند بیامرز، و در دلهایمان هیچ کینه‌ای از مؤمنان باقی مگذار، پروردگارا تو رئوف و مهربانی»

توجه شود آیه می فرماید در دلمان از مؤمنان کینه ای باقی نگذار، نه از آمریکا و اسرائیل و نه از دشمنان حربی مان (البته توجه شود گاهی انسان با کسی مثلاً از اقوام مشکلی دارد. به چنین کسی دشمن نمی گویند و نهایتاً در این بین یک کدورت است که باید رفع شود). اینکه برخی می گویند اگر کسی سیلی به صورتت زد، صورتت را بچرخان تا آن طرف هم بزند بسیار حرف غلطی است! اگر چنین باشد که مال و ناموس و... مان همگی از دست خواهند رفت.

- آیه 4 و 5 سوره ممتحنه: برای توکل بر خداوند و رو آوردن به سوی او و دستخوش فتنه‌ها و آشوب‌ها نشدن (توجه شود که فتنه می تواند خیلی خطرناک باشد. تا آنجا که در قرآن کریم داریم الفِتْنَةُ اَشَدُّ مِنَ القَتْل (یعنی: فتنه از قتل شدیدتر است). مشکلات فعلی سوریه و عراق همه از یک فتنه شروع شد. توهین شیعه و سنی به مقدسات همدیگر نیز از مصادیق فتنه است. حال فتنه ممکن است شدید یا خفیف باشد. خفیف تر مثل فتنه هایی که گاهی ممکن است مثلاً زنی آن را ایجاد کند و سپس مشکلات فراوانی ایجاد شود): «رَبَّنَا عَلَيكَ تَوَكَّلْنَا وَإِلَيكَ أَنَبْنَا وَإِلَيكَ الْمَصِيرُ (4) رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (5)» یعنی: «پروردگارا ما بر تو توکل کرده‌ایم و به تو روی آورده‌ایم و بازگشت به سوی توست (4) پروردگارا، ما را دستخوش آشوبی به سود کافران مگردان و از ما درگذر، پروردگارا به راستی که تویی که پیروزمند و حکیمی (5)»

باز این نکته را تکرار می کنیم که این ربّنا ها را می توان در قنوت نماز و غیر آن به کار برد و توصیه می شود همه این ربّنا ها در طول هفته تقسیم شوند (مثلاً امروز نوبت فلان ربّنا است) که در نماز به کار ببریم تا به هیچ یک از این مشکلات گرفتار نشویم.

- آیه 189 تا 194 سوره آل عمران (پنج ربّنا) ]در رابطه با این شش آیه توصیه می شود حتماً به خود سخنرانی مراجعه کنید. چراکه عمده زمان این جلسه به شرح زیبای این شش آیه سپری شد و مطالب اخلاقی متعدد و نابی ذیل این آیات مطرح شد که هنگام مکتوب کردن آن نکات، مسلماً بسیاری از لطائف منتقل نخواهد شد. ولی با این حال مختصراً برخی از آن نکات را پس از متن آیات ذیلاً می آوریم [: «وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ (189) إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيلِ وَالنَّهَارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ (190) الَّذِينَ يذْكُرُونَ اللَّهَ قِيامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ (191) رَبَّنَا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ (192) رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيا ينَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ (193) رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ (194)» یعنی: «و حکومت آسمانها و زمين، از آن خداست؛ و خدا بر همه چيز تواناست (189) به راستی که در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز برای خردمندان نشانه‌هاست (190) همانها که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته ]کنایه از اینکه در هر حالتی[ یاد می‌کنند و در خلقت آسمانها و زمین اندیشه می‌کنند (و می‌گویند) بار خدایا، تو این همه را بیهوده نیافریده‌ای، تو منزه‌ای از این کار ما را از عذاب آتش نگاه دار (191) بارالها پروردگارا، تو هر که را به درون آتش بَری، بی‌گمان رسوا و خوارش کرده‌ای و ستمکاران را یار و یاوری نیست (192) پروردگارا، ما فریاد آن منادی را که ندا می‌کرد به پروردگار خویش ایمان بیاورید، شنیدیم و ایمان آوردیم، پروردگارا گناهان ما را بیامرز، و از اعمال زشت ما چشم پوشی کن و ما را با نیکان بمیران (193) پروردگارا، آنچه را با پیامبران خود به ما وعده داده‌ای به ما عطا کن و روز قیامت خوار و رسوایمان مکن که تو خُلف وعده نخواهی کرد (194)»

در آیه 190 خداوند می فرماید این ها نشانه هایی است برای اولوالالباب (خردمندان). اما چرا برای آن ها؟ چون این ها کسانی اند که به دنیا آمده اند تا یک چیزی یاد بگیرند و بر دانششان بیفزایند. نه اینکه فقط همان کار هایی را بکنند که حیوانات هم انجام می دهند. آیه 191 می فرماید اولوالالباب کسانی اند که در آفرینش تفکر می کنند. مثلاً اینکه حیوانی مثل سگ آبی با کمترین امکانات و بدون مزد  روی رودها سد درست می کند (برای فوایدی که مثلاً برای رود و... دارد)، یا اینکه حیواناتی مثل کفتار و لاشخور بقایای بدبوی جسد یک حیوان را با آن بوی متعفن می خورند تا بوی آن انسان را آزار ندهد (و موارد بسیاری از این دست) برای اولوالالباب قابل تأمل است و آن ها را به اندیشه فرو می برد. اولوالالباب به این فکر می کنند که چرا این همه موجود برای ما خلق شده اند؟ همه چیز دست به دست هم داده اند تا ما روزی خداوند را بخوریم که چه کار کنیم؟ چرا مرغ و گوسفند باید جلوی ما انسان ها سربریده شوند و دست و پا بزنند تا ما از آن ها بخوریم؟ چرا انسان به آن ها برتری داده شده؟

وقتی این حالت تفکر به انسان دست داد، حالاتی بر او مترتب می شود که نتیجه اش را در برخی افراد می بینیم. مثل آن کسی که نباتی را به کسی که در خانه اش مریضی داشت (مثلاً کسی که مادرش مریض بود و در شهر دیگری در بستر بیماری بود) می داد تا بخورد. نبات را این فرد می خورد و مادرش در آن شهر شفا می گرفت! چه خاصیتی در این نبات بود؟ چرا اگر کس دیگری این نبات را می داد بیمار شفا نمی گرفت؟

چون: وقتی تفکر صورت گرفت، آن وقت دیگر این نبات با بقیه نبات ها تفاوت خواهد کرد.

حال ما هم باید دقت کنیم که به هر اندازه چیز هایی مثل دکور و ماشین و... در ذهنمان بزرگ شوند، به همان اندازه داریم از یَتَفَکَّرُونَ دور می شویم.

کسانی که دائماً دارند این تفکر (يتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ...) را انجام می دهند می شوند کسانی مثل آن عالم بزرگوار، که وقتی می خواست برای نماز وضو بگیرد و دَلْوْ (سطل) خود را برای آب برداشتن از چاه در چاه انداخت و بالا کشید، دید داخل دلو پر است از جواهر! اما در این هنگام به خداوند گفت خدایا من آب برای وضو می خواستم، نه این جواهرات را! و سطل را به داخل چاه برگرداند. (در این بین داستان های شنیدنی دیگری نیز که در بردارنده آموزه های اخلاقی بودند، مطرح شد.)

اما پس از این پنج ربّنا به آیه 195 می رسیم: «فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ» یعنی: «پروردگارشان نیز درخواست آنان را اجابت کرد (وگفت) که من عمل هیچیک از شما را که کاری کرده باشد، چه مرد و چه زن ضایع نخواهم کرد شما همنوعيد، و از جنس يکديگر!»

طبق همین آیه خداوند دارد می فرماید که هر کس این پنج ربّنا را - با توجه – بگوید، جوابش را خواهم داد.

حال دو حدیث در رابطه با پنج ربّنا:

پیامبر رحمت (ص): «هر کس برای او حاجتی به درگاه خداوند تعالی باشد پنج مرتبه بگوید رَبّنا. حاجتش داده می‌شود و مصداق آن در کلام خدا، این است که (اشاره به آیات 191 تا 195 سوره آل عمران): رَبَّنا ما خَلَقْتَ... . سپس پروردگار متعال فرمود: فَاسْتَجابَ لَهُم.» (مستدرک الوسائل ج5 ص220- جامع احادیث الشیعه ج15 ص261 از تفسیر ابوالفتح رازی ج1 ص27)

امام صادق (ع): «هر کس را کار مهمی پیش آید پنج بار بگوید رَبّنا. خداوند او را از آنچه می‌ترسد رهایی می‌بخشد و به آنچه امید دارد نائل می‌گرداند.» اطرافیان پرسیدند: چگونه پنج بار ربّنا بگوید؟ حضرت فرمود: «این آیات را که مشتمل بر پنج رَبنا است بخواند و به دنبال آن اجابت پروردگار است زیرا می‌فرماید: فاستجاب لهم ربهم...» (مستدرک الوسائل ج5 ص219- تفسیر نمونه ج3 ص219)

چند تذکر:

1- این پنج ربّنا را می توان برای ازدواج، کار های بسیار مهم، حاجاتی که حس می کنیم هیچکس نمی تواند آن ها را درست کند، صاحب خانه شدن و... خواند. ما به عبارت عامینه باید خود را به این پنج ربّنا ببندیم، تا آنگاه ببینیم نتیجه خواهیم گرفت یا نه!

2- رَبِّ ها و رَبّنا ها را می‌توان هم در قنوت نماز و هم در بیرون نماز خواند ولی برخی آیات مثل ذکر یونسیه را در نماز بهتر است در سجده خواند یا بعد نماز که وضو هم داریم می توانیم به سجده برویم و بگوییم.

3- حتماً این اعمال را باید با در نظر گرفتن حاجات (نیت) انجام دهیم.

4- هم می توانیم همه ربّنا ها را در قنوت یک نماز بخوانیم هم می توانیم آن ها را قسمت بندی کنیم و در هر نماز یک تکه از آن ها را بخوانیم.