جلسه دوازدهم

مروری بر مطالب این جلسه:

تاریخ سخنرانی: 23-06-1398

موارد مطرح شده در این جلسه:  

مروری بر مبحث جن از لسان قرآن کریم

1- حقیقت خلقت جن و شیطان از نوعی آتش و انسان از نوعی گل است.
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ - وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ / و در حقيقت انسان را از گلى خشك از گلى سياه و بدبو آفريديم - و پيش از آن جن را از آتشى سوزان و بى ‏دود خلق كرديم : سوره حجر آیات 26 و 27 
خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ - وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ  / انسان را از گل خشكيده‏ اى سفال مانند آفريد - و جن را از تشعشعى از آتش خلق كرد : سوره الرحمان آیات 14 و 15 

2- خلقت جن قبل از خلقت انسان بوده است.
وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ / و پيش از آن جن را از آتشى سوزان و بى ‏دود خلق كرديم : سوره حجر آیه 27
وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ .../ و [ياد كن] هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم آدم را سجده كنيد پس [همه] جز ابليس سجده كردند كه از [گروه] جن بود : سوره کهف آیه 50

3- از میان موجودات فقط جن و انس مکلف هستند.
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ / و جن و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند : سوره ذاریات آیه 56

4- در بعد فیزیکی جنیان دارای قدرتهای بسیار زیادی نسبت به انسان هستند اما در بعد روحانی با توجه به آیه " إِنَّ أَكرَمَكُم عِندَ اللَّهِ أَتقاكُم / گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست : سوره حجرات آیه 13 " که هم انسان و هم جن را شامل می شود، لذا از میان آن دو هر که با تقوا تر باشد گرامی تر بوده و قدرت بالاتری دارد.

5- تعداد انسانها و جنیان را هیچ کس نمی داند و فقط خداوند از آن آگاه است و عددی در آیات و روایات مشخص نشده است.

6- جن قابل دیدن نیست.
إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَ قَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ ... / در حقيقت او و قبيله‏ اش شما را از آنجا كه آنها را نمى ‏بينيد مى ‏بينند : سوره اعراف آیه 27

7- دیدن جنیان فقط به اذن الله ممکن است آن هم در قالب مثالی که در جلسات قبل بیان شد.
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا / و در برابر آنان پرده‏ اى بر خود گرفت پس روح خود را به سوى او فرستاديم تا به [شكل] بشرى خوش‏اندام بر او نمايان شد : سوره مریم آیه 17

8- شیطان و جنیان هرگز نمی توانند به صورت پیامبر(ص) و امامان معصوم (ع) ظاهر شوند.
شیخ صدوق در کتاب الأمالی خود حدیث دهم از پیامبر(ص) نقل می کند که: از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: هر کس مرا در خواب ببیند قطعاً مرا دیده، زیرا شیطان در صورت من و اوصیاء من در نمی آید و به صورت احدی از شیعیان آن‌ها (یعنی کسی که صد در صد پیرو آنها است) هم مجسّم نمی‌شود.

سوال: کسی که در خواب پیامبر(ع) یا اوصیاء او –سلام الله علیهم اجمعین- را می بیند، چگونه او را می شناسد و می گوید مثلا پیامبر را در خواب دیدم، در حالی که در بیداری هرگز او را ندیده است؟
پاسخ: یا به او الهام می شود و یا کسی که از ملائکه هست و او آن را نمی بیند به او تلقین می کند که الان کسی که داری او را می بینی مثلا پیامبر(ص) یا فلان امام است.

9- اجنه هم تغذیه می کنند اما نوع آنها بر ما معلوم نیست و احادیثی که در این زمینه وجود دارد معتبر نیستند.

10- جنیان نیز می خوابند. در روایتی از امیرالمومنین(ع) هست که می فرماید خوابیدن چهار صورت دارد که پیامبران به پشت دراز می کشند اما جسمشان بیدار و منتظر وحی خدای عزوجل هستند (خواب هوشیارانه دارند) و مومنین به دست راست و روبه قبله می خوابند. شاهان و شاهزادگان و شیاطین به سمت چپ می خوابند و برادران ابلیس و هر آفت زده ای دمر می خوابد. (توجه شود که این نیست که حالا هر کسی به دست راست خوابید مومن است و یا به سمت چپ خوابید شیطان است. دقت شود)
لذا در روایات دیگر هم داریم که دمر نخوابید. از این روایت نتیجه می گیریم که جنیان هم می خوابند. 
عده ای هم به آیه "اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لاَ تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لاَ نَوْمٌ " استناد می کند و می گویند با توجه به این آیه همه موجودات خواب و چرت دارند.

11- جنیان نیز می میرند اما عمر بسیار بسیار طولانی دارند.
وَقَيَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَيَّنُوا لَهُمْ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنَّهُمْ كَانُوا خَاسِرِينَ / و براى آنان دمسازانى گذاشتيم و آنچه در دسترس ايشان و آنچه در پى آنان بود در نظرشان زيبا جلوه دادند و فرمان [عذاب] در ميان امتهايى از جن و انس كه پيش از آنان روزگار به سر برده بودند بر ايشان واجب آمد چرا كه آنها زيانكاران بودند : سوره فصلت آیه 25

12- جن و شیطان توالد و تناسل (زادوولد) دارند. آیات متعددی داریم از جمله:
فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ / در آن [باغها دلبرانى] فروهشته‏ نگاهند كه دست هيچ انس و جنى پيش از ايشان به آنها نرسيده است: سوره الرحمان آیه 56

13- جن نیز مانند انسان کار می کند و آنها هم سر کار رفته و ایجاد اشتغال می کنند. در آیات متعددی داریم از جمله:
وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ / و باد را براى سليمان [رام كرديم] كه رفتن آن بامداد يك ماه و آمدنش شبانگاه يك ماه [راه] بود و معدن مس را براى او ذوب [و روان] گردانيديم و برخى از جن به فرمان پروردگارشان پيش او كار میکردند و هر كس از آنها از دستور ما سر برمى‏ تافت از عذاب سوزان به او مى‏چشانيديم: سورا سبأ آیه 12

14- جنیان نیز مسلمان و کافر دارند از جمله:
وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا - وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا / و از ميان ما برخى فرمانبردار و برخى از ما منحرفند پس كسانى كه به فرمانند آنان در جستجوى راه درستند- ولى منحرفان هيزم جهنم خواهند بود: سوره جن آیات 14 و 15

در جلسات قبل هم بیان کردیم که شیعه و سنی هم دارند. از آیه " وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِكَ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا / و از ميان ما برخى درستكارند و برخى غير آن و ما فرقه ‏هايى گوناگونيم : سوره جن آیه 10 " از واژه " كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا" می فهمیم که دارای مذاهب مختلفی هستند.

15- یکی بودن پیامبران جن و انس.
وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَيْكَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ / و چون تنى چند از جن را به سوى تو روانه كرديم كه قرآن را بشنوند پس چون بر آن حاضر شدند [به يكديگر] گفتند گوش فرا دهيد و چون به انجام رسيد هشداردهنده به سوى قوم خود بازگشتند : سوره احقاف آیه 29

قَالُوا يَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا كِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ / گفتند اى قوم ما ما كتابى را شنيديم كه بعد از موسى نازل شده [و] تصديق‏ كننده [كتابهاى] پيش از خود است و به سوى حق و به سوى راهى راست راهبرى مى ‏كند : سوره احقاف آیه 31

16- جنیان و شیاطین نیز در روز قیامت محشور می شوند. از جمله آیه زیر:
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ / و [ياد كن] روزى را كه همه آنان را گرد مى ‏آورد [و مى‏ فرمايد] اى گروه جنيان از آدميان [پيروان] فراوان يافتيد و هواخواهان آنها از [نوع] انسان مى‏ گويند پروردگارا برخى از ما از برخى ديگر بهره بردارى كرد و به پايانى كه براى ما معين كردى رسيديم [خدا] مى‏ فرمايد جايگاه شما آتش است در آن ماندگار خواهيد بود مگر آنچه را خدا بخواهد [كه خود تخفيف دهد] آرى پروردگار تو حكيم داناست : سوره انعام آیه 128

17- جنیان نیز مانند انسان ثواب و عقاب دارند. از جمله آیه:
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ / و در حقيقت بسيارى از جنيان و آدميان را براى دوزخ آفريده‏ ايم [چرا كه] دلهايى دارند كه با آن [حقايق را] دريافت نمى كنند و چشمانى دارند كه با آنها نمى ‏بينند و گوشهايى دارند كه با آنها نمى ‏شنوند آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏ ترند [آرى] آنها همان غافل‏ماندگانند : سوره اعراف آیه 179

18- هر جنی شرور و خبیث و مایه آزار نیست بلکه مانند انسان ها خوب و بد دارند. 
... مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ- الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ- مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ / ... از شر وسوسه‏ گر نهانى - آن كس كه در سينه‏ هاى مردم وسوسه مى ‏كند - چه از جن و [چه از] انس : سوره مبارکه ناس.

با توجه به این آیات انسان ها هم می توانند وسواس خناس باشند. در واقع مردم معمولی هم می توانند وسوسه گر و القاء کننده در اذهان دیگران باشند مانند اینکه القاء می کنند با تبلیغات و غیره که این مد است، موهایت را اینگونه بزن و امثال اینها.

19- جهنم انسانها و جنیان یکی است و فرقی نمی کند و نوع آتش و عذاب به گونه ای است که هم جن را در بر می گیرد و هم انس را و برای هر دو آزار دهنده است. در مورد بهشت نیز همین طور است. شاهد مثال آیه 179 سوره مبارکه اعراف است که در بالا ذکر شد.

20- مکان جن و شیطان نیز همین کره خاکی می باشد. ولی تفاوتی که با انسان دارد این است که جنیان می توانند در فضا هم حرکت کرده و سیر کنند.

21- داشتن علم غیب در جنیان نیز مانند انسان است یعنی تا خداوند نخواهد هرگز کسی از جن و انس آن علم غیب خاص را نخواهد داشت.
الِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا - إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ ... / داناى نهان است و كسى را بر غيب خود آگاه نمى ‏كند - جز پيامبرى را كه از او خشنود باشد ... : سوره جن آیات 26 و 27
 
علم غیب از نظری به دو دسته کلی تقسیم می شود. علم غیب عام و علم غیب خاص.علم غیب عام آن چیزهایی که هر یک می دانیم در صورتی که نسبت به دیگری پنهان است و علم غیب خاص آن است که در نزد خداست تا خدا نخواهد کسی از آن اطلاع نمی یابد.
فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ / پس چون مرگ را بر او مقرر داشتيم جز جنبنده‏ اى خاكى [=موريانه] كه عصاى او را [به تدريج] مى ‏خورد [آدميان را] از مرگ او آگاه نگردانيد پس چون [سليمان] فرو افتاد براى جنيان روشن گرديد كه اگر غيب مى‏ دانستند در آن عذاب خفت ‏آور [باقى] نمى‏ ماندند : سوره سبأ آیه 14

22- جنیان به تسخیر انسان در می آیند ولی به اذن الله است از جمله آیه:
وَمِنَ الشَّيَاطِينِ مَنْ يَغُوصُونَ لَهُ وَيَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَلِكَ وَكُنَّا لَهُمْ حَافِظِينَ / و برخى از شياطين بودند كه براى او غواصى و كارهايى غير از آن میکردند و ما مراقب [حال] آنها بوديم : سوره انبیاء آیه 82

در آخر نیز درباره مکانی به نام مسجد الجن صحبت شد.
مسجد الجن مسجدی در مکه است که مسجد الحرس نیز به آن گفته می شود و اتفاقی که در این مسجد افتاد این است که در آنجا سوره مبارکه جن بر پیامبر(ص) نازل گشته و برخی هم گفته اند که در این مکان عده از جنیان وقتی آیات قرآن نازل شد، آیات را شنیدند و آمدند با پیامبر(ص) بیعت کردند و لذا مسجد البیعت هم گفته اند.