شب 23 رمضان 1402 با موضوع چه کسانی منتظر ظهور هستند؟ (۲)

مروری بر مطالب این جلسه:

توضیح امام صادق(ع) درباره منظور از «متقین» و «غیب» در آیات ۲ و ۳ سوره بقره / منکرات اجتماعی آنقدر باید گفته شوند تا ترک شوند / جامعه از عالم دینی توقع دارد / یک منتظِر نماز، خمس، حجاب و... خود را ترک نمی‌کند / معرفی بعضی خصوصیات منتظِر / یک غیرمعصوم را نباید به‌عنوان الگو به فرزند خود معرفی کنیم / درست وقف کنیم / سفارشات معصومین(ع) درباره نصیحت کردن و شنیدن / وعده‌های مهرانگیز پروردگار مهربان به بندگانی که در زمان غیبت با چنگ و دندان دین خود را حفظ می‌کنند

در شب نوزدهم به تعدای از خصوصیات یک منتظِر اشاره شد. از جمله اینکه اگر یک منتظر بنا دارد نهی از منکر کند، باید نسبت به تمام منکرات این کار را انجام دهد و به چند مورد خاص بسنده نکند. دزدی از بیت‌المال منکر است. حقوقِ بی‌جهت نجومیِ یک مقام مسئول منکر است. اگر کسی یا ستادی برای نهی از منکر رفتار گزینشی داشته باشد، این دیگر نامش نهی از منکر نیست.

ممکن است بپرسید این تذکرات برای چیست؟ آیا واقعا باید تذکر بدهیم؟ مگر با این تذکرات چیزی عوض می‌شود؟ در پاسخ باید گفت بله، البته که باید تذکر داد. زیرا فرموده‌اند منتظر در زمان غیبت آنقدر باید منکرات اجتماعی (نه فردی) را محکوم کند تا بالاخره آن منکر از بین برود. (منکر فردی و ایرادی که کسی دارد را باید با احترام و تواضع در گوش آن فرد گفت تا خجالت نکشد)

منکر اجتماعی را آنقدر باید در شبکه‌های اجتماعی، تلویزیون، سایت‌ها و... گفت و کوبید تا ور بیفتد. وقتی یک خیابان با میلیاردها تومن هزینه سنگ‌فرش می‌شود، چرا باید چندی بعد آسفالت شود؟! چرا فکری به حال ترافیک‌های سنگین نمی‌شود؟ وقتی نهی از منکرات اجتماعی در عملکرد ارگان‌های مختلف همچون شورای شهر و... در تریبون‌ها و رسانه‌ها همگانی شد، آن وقت می‌توان امید به اصلاح کشور داشت.

همه ما از روزی که مکلف شده‌ایم در حال امتحان پس دادن هستیم و اصولا بنای عالم هستی بر همین است که بندگان امتحان شوند. بنابراین بهتر است انسان از سوالات بی‌حاصلی چون «چرا مرا به دنیا آوردند» و امثالهم دست بردارد و بداند قاعده هستی همین است و تن دادن و سربلندی در این امتحانات، بهایی است که آدمی برای دست یافتن به سرانجام روشنی به نام «بهشت» باید بپردازد. پا گذاشتن به بهشت برین و ملحق شدن به امیرالمؤمنین(ع) که بدون امتحان و زحمت شدنی نیست!

امروزه یکی از گروه‌هایی که مسئولیت بسیار سنگینی در اجتماع پیدا کرده‌اند «روحانیون» هستند و به واقع یکی از سنگین‌ترین امتحانات به آنها اختصاص یافته است. خداوند، پیامبر(ص)، امام زمان(عج) و مردم همگی از عالم دینی انتظار و توقع دارند. توقع دارند بتواند پاسخ شبهات آنها را بدهد (یا اگر نمی‌دانست، برود و پاسخ آن را بیابد). توقع دارند درب دفترش به روی مردم باز باشد، مردم و جوانان بتوانند به او رجوع کنند. عالم دینی نباید از شماتت و سرزنش بترسد و باید قصدش هدایت مردم و خیر رساندن به آنها باشد و اینها امتحان سختی است. مخصوصا اگر این روحانی پست و مقامی هم داشته باشد!

عالم دینی اگر در رسانه‌ای همچون تلویزیون حاضر می‌شود، مخاطبش هزار و دو هزار نفر نیست، با میلیون‌ها نفر طرف است! سخنانش باید ابتدا و انتها داشته باشد، محتوا داشته باشد. اگر بحثش آماده نیست عذر بخواهد و آن روز در برنامه حاضر نشود.

اینها شرایط منتظر است. مقام منتظر بسیار بالاست. ادعای دروغین منتظر بودن و لقلقه زبان کردن «اللهم عجل لولیک الفرج» بدون عمل که هنر نیست. مطمئن باشید امام زمان(عج) نیز سخن و عمل ما را می‌سنجد و تشخیص راستگو و دروغگوی ما برایش دشوار نیست.

منتظر خصوصیاتی دارد. نماز و روزه‌ او ترک نمی‌شود. اگر به سن تکلیف رسیده به حجاب خود پایبند است. خمسش را می‌پردازد (اگر چنین نباشد چگونه خواهد توانست در راه امام زمان(عج) از جان خود بگذرد وقتی حاضر نیست از مالش دست بکشد؟!)، منتظر از دادن حق همسر و فرزند خود مضایقه نمی‌کند. مهریه همسرش را اگر مطالبه کرد می‌پردازد و اگر نداشت مهلت می‌گیرد. منتظر اگر نذر و عهدی کرد و به خواسته‌اش رسید، نذر و عهد خود را فراموش نمی‌کند. تلاوت قرآنش ترک نمی‌شود. به فکر محرومین است و مردم‌دار. متواضع است و مؤدب. بخیل و حسود و کینه‌توز نیست.

حال در این میان گاه بعضی والدین را می‌بینیم که چنین انتظاراتی از فرزندان خود دارند در حالیکه خودشان چنین نیستند! وقتی تو یکی در میان نماز بخوانی، فرزندت دو تا و سه تا در میان خوهد خواند! پدر و مادر معلم فرزندشان‌اند. معلمی که به علم خود عامل نیست، چگونه از شاگرد توقع عمل دارد؟!

منتظر برای تربیت خود و فرزندانش وقت می‌گذارد. الگوهای خود و خانواده‌اش را مشخص می‌کند. به فرزندنش می‌آموزد که الگوی تو قرآن و عترت‌اند، نه فلان عالم و آیت‌الله. فرزند خود را به در خانه اهل بیت(ع) می‌برد و آن حضرات را برایش معرفی می‌کند، زیرا آنانند که از هرگونه خطا و اشتباهی مبرا هستند و آنانند الگوی بی‌نقص.

اگر فرزند انسان سلام کردن بلد نیست، آداب معاشرت نمی‌داند، اخلاقش برگشته و خلاصه طوری که باید باشد نیست، اول از همه باید رفتار والد و والده‌اش درست باشد. وقتی پدر و مادر نماز بخوانند، دروغ نگویند، با فرزند محترمانه سخن گفته و برخورد کنند، او نیز رفته رفته خواهد آموخت.

باید دانست برای اینکه هم خودمان بتوانیم رفتارهای صحیح را فرابگیریم و هم بتوانیم به فرزندمان بیاموزیم، به «دانش» نیاز داریم. اما ما چقدر در پی دانش و مطالعه هستیم؟ چقدر برای ارتقای علمی خود و فرزندمان وقت می‌گذاریم؟

وقتی به‌جای در اختیار گذاشتن کتاب‌های مفید و آموزنده (مانند کتبی که مدتی است با جست‌وجو و تفحص و زحمت زیاد گزینش و وارد کتابخانه مؤسسه شده‌اند) برای کودک و نوجوان کم سن و سال خود موبایل تهیه کنیم، مسلما هنگامی که سر از ناکجا و صفحات نابه‌هنجار دربیاورد، کاری از کسی ساخته نخواهد بود! 

یکی دیگر از مواردی که در بحث انتظار مطرح است،‌ مسئله انتقاد و نصیحت است. یعنی هم نقد و نصیحت دیگران را بشنویم (و دلخور نشویم) و هم خودمان در مواقع لازم نصیحت کننده و منتقد باشیم که هر دوی اینها در شارع مقدس ممدوح و پسندیده است.

احادیثی از معصومین(ع) در همین خصوص از میزان الحکمه، صفحه ۶۲۹۵:
امیرالمؤمنین(ع): برادرت را خالصانه نصیحت کن، خواه آن نصیحت خوشایند آن فرد باشد یا ناخوشایندش.
امام صادق(ع): مؤمن برادر مؤمن است، حق دارد او را نصیحت کند.
امام زین‌العابدین(ع): حق کسی که از تو نصیحت می‌خواهد این است که او را نصیحت کنی و این کار را با مهربانی و ملایمت انجام دهی و حق آن کسی که نصیحت می‌کند این است که در برابرش فروتن و ملایم باشی و به سخنش گوش بسپاری. (بنابراین اگر کسی ما را نصیحت کرد باید به سخن او گوش دهیم، اگر سخن درستی بود بپذیریم و اگر هم نادرست بود به او پرخاش نکنیم و چیزی به او نگوییم.)
امیرالمؤمنین(ع): كسى كه تو را نصيحت مى‌كند دلسوز توست، به تو خوبى مى‌كند، به عواقب كار تو مى‌انديشد، و كاستى‌هايت را جبران مى‌نمايد. بنا بر اين، اطاعت از او موجب هدايت توست و مخالفت با او مايه تباهى و زيانت.
امیرالمؤمنین(ع): تلخى نصيحت سودمندتر از شيرينى غلّ و غش است. (غل و غش شیرین مثل چاپلوسی اطرافیان برای انسان)
امیرالمؤمنین(ع): در مردمى كه نه خود نصيحت كننده هستند و نه نصيحت كنندگان را دوست دارند خيرى نيست.
امام باقر(ع): از کسی که تو را می‌گریاند اما خیرخواه توست پیروی کن و از کسی که تو را می‌خنداند اما نسبت به تو غل و غش دارد پیروی نکن.

و در آخر فرمایش امام صادق(ع) که یک امام «معصوم» است و ذره‌ای خطا و ایراد در او راه ندارد را ملاحظه کنید: أحَبُّ إخواني إلَيَّ مَن أهدى إلَيَّ عُيوبي – دوستدارترین فرد نزد من کسی است که عیوب من را به من متذکر شود!

طبق این فرمایشات نورانی، کسی که می‌خواهد منتظر باشد، نباید از انتقاد شنیدن انزجار داشته باشد. همچنین یک منتظر باید اهل انتقاد کردن نیز باشد (محترمانه و خالصانه و نه کینه‌ورزانه). البته نقدهای فردی را باید در گوش خود آن فرد و در خلوت گفت، اما انتقادات اجتماعی را می‌توان در جاهای مختلف (با ارائه دلیل و حفظ احترام) مطرح نمود. اما ما در جامعه نصیحت را کنار گذاشته‌ایم و نتیجه‌اش چیزی است که داریم مشاهده می‌کنیم...