خوردن، پوشیدن، مداوای بیماری و... منافعی هستند که انسان در پی آنهاست، اما این بهرهمندیها همواره در گروی زحمت و تلاشاند و بیزحمت نمیتوان به آنها دست یافت. علت این حقیقت را امام صادق(ع) اینطور زیبا و ساده به مفضل بن عمر توضیح دادهاند:
«اى مفضّل! از آفرينش و آمادهسازى حكيمانه و مدبرانه اشيا براى رفع نياز انسان درس عبرت بگير. براى او غلّات و حبوبات آفريده شده است. در نتيجه بايد آنها را آرد كند، آرد را خمير گرداند و با آن نان و غذا بپزد. براى پوشاكش پشم آفريده شده و او بايد آن را بزند، بريسد و ببافد. براى او درخت آفريده شده و او بايد آن را در زمين بكارد، آب دهد و به آن برسد و از آن بهره گيرد. داروها براى درمانش پديد آمده و او بايد آنها را [از زمين] برگيرد، با مواد ديگر آميخته نمايد و داروى شفا بخش بسازد. ديگر اشيا نيز همينگونه آفريده شده است.
بنگر كه چگونه تمام نيازهاى ضرورى انسان آفريده شده، ولى انسان بايد براى دسترسى به آنها قدرى تلاش و حركت كند [تا بركت يابد]. اين به سود و صلاح اوست؛ زيرا اگر اين اشيا بدون هيچ كار و تلاش و حركتى نيازهاى او را بر مىداشتند، همواره در وادى سرمستى و طغيان سقوط مىكرد و چه بسا دست به اعمالى مىزد كه خود را نيز هلاك كند. اگر تمام نيازهاى انسان آماده و كافى بود، براى او زندگى هيچ مزه و لذتى نداشت و گوارا نبود. چنان كه مىبينى اگر كسى چند صباحى نزد عدهاى مهمان باشد و آنان غذا، نوشيدنى و ديگر نيازهايش را برطرف كنند، هر آينه از بيكارى آزرده مىشود و با خود منازعه و ناسازگارى مىكند كه بايد به كارى مشغول گردد. حال اگر انسان در تمام عمر براى تحصيل مايحتاج خود به هيچ تلاش و حركتى نياز نداشته باشد، كار به مراتب دشوارتر و ناگوارتر مىگردد.
پس حكمتى عظيم و تدبيرى سترگ در اين است كه نيازهاى انسان با حركت و قدرى تلاش به دست آيند تا از سويى بيكارى او را در دشوارى نيفكند و از سوى ديگر نتواند كه در پى چيزى باشد كه به او نمىرسد و يا اگر برسد به سود او نباشد.» (شگفتیهاى آفرينش (ترجمه نجفعلی میرزایی بر توحيد مفضل)، ص۸۱)
مقالات شنبه 4 اسفند