در ادامه، امام صادق(ع) به موضوع «تاثیر نور بر دیدن» و «تاثیر مولکولهای هوا بر شنیدن» اشاره میکنند. گرچه هر دو موضوع تا مدتها مورد بحث دانشمندان در اعصار مختلف بودهاند، اما واسطهگری هوا در مسئله شنوایی، موضوعی است که تنها چهار قرن است به صورت علمی ثابت شده است!!
انتقال صوت از مبدأ آن تا گوش انسان (و سایر موجودات) فرآیند جالبی دارد و در اثر ارتعاش و برخورد دومینو وار ملکولهای هوا به یکدیگر پدید میآید. رابرت بویل دانشمند انگلیسی (درگذشته ۱۶۹۱ میلادی) نخستین کسی است که توانست با آزمایشی علمی ثابت کند صدا بدون وساطت هوا و در خلأ به گوش هیچ مستمعی نخواهد رسید! غافل از اینکه آنچه او از اکتشاف آن به هیجان آمده بود، ۹ قرن پیش از او برای امام ششم شیعیان مکشوف بوده است، آن هم بدون هیچگونه آزمایشی و ادواتی!
اینک فرمایش آن حضرت در این باره را با هم مرور میکنیم:
«بنگر كه چگونه تقدير شده كه هر كدام (حواس پنجگانه) چيزى را دريابند. براى هر حس، محسوسى است و هر محسوس، حسى دارد كه آن را ادراك مىكند. با اين همه، چيزهايى در ميان حس و محسوس قرار گرفته كه تنها از طريق آنها، حس صورت مىپذيرد، مانند نور و هوا. اگر نورى كه رنگ و صورت را براى ديده عيان كند نبود، ديده آن را ادراك نمىكرد و نمىديد. اگر هوايى نبود كه صدا را به گوش برساند، گوش نيز آن را ادراك نمىنمود. آیا بر کسی که نیک تامل کند و بیندیشد در آنچه که شرح دادم مانند آفرينش حواس و محسوسات و رابطه آنها و نيز ديگر لوازم ادراك و حس، پوشیده میماند که اينها جز نتیجه عمل و تقدیر خداوند لطیف و خبير نيست؟!» (شگفتیهای آفرینش (ترجمه نجفعلی میرزایی بر توحید مفضل)، ص۵۶ (با کمی تصرف))
مقالات شنبه 9 تیر