توحید صفاتی 3 - مغایرت پروردگار با بندگان در صفات

مروری بر مطالب این جلسه:

صفاتی که عین ذات پروردگار هستند نامحدود هستند و دارای ابتدا و انتها نیستند/ پروردگار متعال مشمول هیچ حدی نمی شود/ ذات پروردگار از صفات تشکیل نشده، مثلا نمی گوئیم که ذات پروردگار یک چیز است و علم او چیز دیگری است که آمده و در کنار ذات پروردگار قرار گرفته و او عالم شده است/ صفات پروردگار عین ذات اوست/ پروردگار ما با مخلوقات مغایرت کلی دارد

🔸 صفاتی که عین ذات پروردگار هستند نامحدود هستند و دارای ابتدا و انتها نیستند. مانند: قدرت پروردگار، علم او، خالقیت او و...  همه و همه نامحدود هستند.

🔹 امام علی(ع): پروردگار متعال مشمول هیچ حدی نمی شود و با شمار و عدد به حساب در نمی آید، بلکه این ادوات هستند که خود را محدود می سازند و آلات و ابزار ها به چیز هایی مانند خود اشاره می کنند. (میزان الحکمه،ص۳۶۱۷،ح۱۲۳۶۰)

🔸 ذات پروردگار از صفات تشکیل نشده، مثلا نمی گوئیم که ذات پروردگار یک چیز است و علم او چیز دیگری است که آمده و در کنار ذات پروردگار قرار گرفته و او عالم شده است. (در این صورت می شود دو وجود نه یک وجود) بلکه یک ذات است و این ذات: عالم، خبیر، حکیم، عزیز و...  است.

🔹 مذاهب اَشاعره و بَهشَمیِّه معتقدند که ذات پروردگار از صفات او جدا(منفک) است.

دلیل شرعی بر اینکه صفات پروردگار عین ذات اوست:  

زِندیقی از حضرت امام صادق(ع) سوال نمود که آیا شما می گویید که خداوند سمیع و بصیر است؟ امام در جوابش فرمودند: حق تعالی شنوا و بیناست اما شنوایی او بدون آلت شنوایی و دیدن او بدون آلت دیدن است، بلکه به ذاته سمیع و به ذاته بصیر است. و مقصود من از سمیع بودن او بذاته این نیست که سمع و علم او چیزی است و ذات او چیز دیگری، بلکه همان مجرد تعبیر در افهام از برای مخاطب است که بفهمد مرجع سخن من این نیست که او سمیع و بصیر و عالم و خبیر است بدون اینکه اختلافی در ذات و معنی باشد، پس سمع و علم و قدرت حق تعالی همان ذات اقدس اوست و لاغیر.(کفایة الموحدین،ج۱،ص۳۸۰)

دلیل عقلانی:

پروردگار ما با مخلوقات مغایرت کلی دارد از آن حیث که او خالق است و ما مخلوق، یعنی مثلا ما از ابتدا حی(زنده) نبودیم اما خدای تعالی بوده است، ما عالم نبودیم و علم کسب کردیم، اما خالق ما از ابتدا عالم بوده است.

🔹  بنابراین مغایرت ذات با صفات از اوصاف مخلوقات است و ذات او تعالی مُتَّصِف به صفت مخلوقات نیست.

🔸 اگر صفات ذاتی پروردگار جدای از ذات باشد، بحث ترکیب پیش می آید که غلط است.

🔹 اگر صفات ذاتی او تعالی جدای از ذات باشد، پروردگار متصور خواهد شد که این ممکن نیست. (از مرکب ها به تصور می رسیم)

🔸 پروردگار متعال متصف به صفات مخلوقات نیست چون ذات پروردگار مستجمع جمیع صفات است به حد لا یتناهی.

🔹 ما عقل داریم و تعقل می کنیم اما پروردگار عقل ندارد، بلکه حکمت دارد.

🔸 مخلوقات درک شدنی هستند اما خدای تعالی درک نمی شود.

🔹 دلیل شرعی بر این ادعا:

خداوند هرگز فرزندی بر نگزیده است، و هیچ معبود (دیگری) با او نیست، (اگر چنین بود) آنگاه هر معبودی آنچه را که آفریده بود؛ می برد، و مسلماً بعضی بر بعضی دیگر برتری می جستند، خداوند منزه (و پاک) است از آنچه آنها توصیف می کنند. سوره مؤمنون، آیه ۹۱