مبحث توحید
واژه عرف / علم کلام یا علم عقائد چیست؟ / معتَقَدات بشر / چرا باید خالق را بشناسیم؟ / فردی که شناخت از خالق ندارد، نمی تواند از انجام دستورات او لذت ببرد.
نظم عجیب آفرینش / موریس مترلینگ و کتاب زنبور عسل / هر چیزی سازنده‌ای دارد / حرف مشترک همه دانشمندان و بزرگان عالم / دفع خطر احتمالی / وجوب عقلی بر شناخت دین و معبود / با ایمان‌ترین شما، با شناخت‌ترین شماست.
تقلید به چه معناست؟ / آیا در قرآن مطلبی بر مذمت تقلید وجود دارد؟ / چه ایرادی دارد اگر هرکس از پدر و مادر خود در اعتقادات تقلید کند؟ / هم رنگ جماعت
اصول دین اسلام چه چیزهایی است؟ / آیا خداوند وجود دارد؟ / اثبات وجود خدا / دلیل فطری بر وجود خداوند
مسیر تحقیق/ مسیر خداشناسی/ بدترین جنبندگان/ تعقل/ كسی كه به خدا اعتقاد دارد بايد به چهار توحيد اعتقاد داشته باشد / توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی، توحید عبادی
موَحِّد یعنی فرد یکتاپرست/ کُنه ذات خداوند به هيچ عنوان مشخص و تبيين نشده يعنی آشكار برای هيچ موجودی نيست حتی برای پيامبران!/ موحد باید معتقد باشد آفريدگار او از هيچ چيز تركيب نشده است/ موحد بايد معتقد باشد به اينكه پروردگار او بی‌همتا است و نظير و شبيهی ندارد و يكتاست/ برای خدا نامهای نیک است، پس به آن (نامها) او را بخوانید/ وقتی كنه ذات پروردگار بر ما آشكار نيست، ما چجوری برويم و پروردگار را بشناسيم؟
پروردگار ما ترکیب نشده است چه از لحاظ ذهنی و چه جسمی/ دو موردی که اطلاق آن بر خدا جایز نیست: 1- آنکه بگویی خدا واحد است(از نظر عدد/واحد عددی)، 2- آن است که بگوییم خدا واحدی از مردم است، و مقصود ما از آن واحدی از جنس یعنی "وحدت نوعیه" باشد که خداوند این چنین نیست/ دو موردی که اطلاق آن بر خدا ثابت است و باید اثبات شود: 1- اینکه بگوییم خدا واحد است و مقصود از آن یکتایی باشد. یعنی میان اشیا عالم برای خداوند مانند و شبیهی وجود ندارد، 2- اینکه خداوند "اَحَدیُ ٱلْمَعنی" است، یعنی اجزاء ندارد، نه از نظر عقلی و نه در وَهم.
صفات خداوند طبق آنچه که در آیات قرآن کریم و تحقیقاتی که متکلمین بزرگ و محققین عالی مقام در این زمینه داشته اند بر سه دسته تقسیم می شود؛ 1- صفات ذاتیه حقیقیه یا کمالیه 2- صفات فعلیه اضافیه یا جمالیه 3- صفات سلبیه یا جلالیه/ صفات ذاتیه و فعلیه عین ذات پروردگار متعال هست و لحظه‌ای پروردگار از اینها جدا نمی شود/ صفات سلبیه صفاتی هستند که ذات پروردگار متعال لحظه‌ای به آن صفات متصف نیست.
پروردگار ما احتیاج به مکان ندارد/ ما معتقد نیستیم به اینکه پروردگار ما در چیزی وجود دارد/ بودن پروردگار با بودن مخلوقات که بصورت فیزیکی است بسیار متفاوت است/ حضور پروردگار بصورت علمی است. در واقع احاطه علمی دارد. یعنی به تمام مخلوقات به علم خودش آگاه است و بصورت علمی حضور دارد/ ما صانع(سازنده) هستیم و پروردگار هم صانع است، چه تفاوتی بین سازندگی ما و خالق ما هست؟/ احاطه علمی پروردگار چگونه است؟/ قیّومیت/ پروردگار خالق است و برای اینکه آنچه را که خلق نموده باید وضعیت قیومیت را داشته باشد تا این خلق همواره وجود داشته باشد.
صفاتی که عین ذات پروردگار هستند نامحدود هستند و دارای ابتدا و انتها نیستند/ پروردگار متعال مشمول هیچ حدی نمی شود/ ذات پروردگار از صفات تشکیل نشده، مثلا نمی گوئیم که ذات پروردگار یک چیز است و علم او چیز دیگری است که آمده و در کنار ذات پروردگار قرار گرفته و او عالم شده است/ صفات پروردگار عین ذات اوست/ پروردگار ما با مخلوقات مغایرت کلی دارد
پروردگار عالم با مخلوقات هیچ اشتراکی ندارد. فقط اگر باشد یک اشتراک لفظی است/ پروردگار متصف به صفات مخلوقات نیست/ خدای تعالی جسم نیست و شکلی ندارد/ خدایی که از چیزی بوجود نیامده و متحد با چیزی نمی شود
توحید افعالی یعنی اینکه: کارهای خدای تعالی را به خودش منحصر بدانیم، یعنی خودش کارهای خودش را انجام می دهد و شخص دیگری در انجام کارها شریک او نیست/ اسباب و مسبّبات/ پروردگار مهربان ما غنی بالذات است، یعنی هیچ احتیاجی به غیر خود ندارد/ خداوند اصلا کار خوب انجام نمی دهد، بلکه همواره کار خوب تر را انجام می دهد/
آیا کارهایی که بندگان انجام می دهند، به اراده و خواست پروردگار عالم است؟ در پاسخ به این پرسش سه مکتب وجود دارد: 1- جبر 2- تفویض 3- اختیار یا بین الاَمرَین/ معتقدین به مکتب جبر در واقع برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و... دنبال یک متهم هستند و آن هم خدای تعالی است!/ بزرگ ترین اشکالاتی که به جبریون وارد است.
مواردی از دیدگاه عقل که نشان می دهد مکتب جبر، طرز فکرش انحرافی است؛ 1- تشویق به تنبلی و وادادگی 2- به هم ریختن اساس اخلاق 3- انکار اصل عدالت حق تعالی 4- تناقضات اعتقادی 5- مخالفت با وجدان/ علم بر چیزی، دلیل وجود آن چیز نمی شود/ علم خداوند سبب فعل شخص نیست
اراده خداوند بر دو نوع است: تکوینی و تشریعی/ تنها موجوداتی که می توانند به اراده خود کاری انجام دهند: 1- جن 2- انسان/ آیاتی که "جبر" را مردود می داند.
دو نوع اراده داریم؛ اتیان و طلب/ مکتب جبر در واقع بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) و قبل از اینکه حضرت تدفین و تغسیل شوند در جمع یک عده ای پدیدار شد و گفتند اگر بخواهیم بر مردم حکومت کنیم باید از دو چیز جلوگیری کنیم: ۱- تفسیر واقعی قرآن ۲- نشر احادیث و روایات/ در روایاتی که در صحیح مسلم و صحیح بخاری هست می‌گویند که حاکم به منزله اولی الامر است به معنای صاحب دستور، یعنی هرچه گفتند بی چون و چرا باید پذیرفت، اگر چه خود او کاری خلاف انجام دهد!/ امام صادق(ع): نه جبر درست است و نه تفويض بلكه امرى است ميان اين دو امر.
مکتب تفویض دقیقاً نقطه مقابل مکتب جبر است، اما وسعت آن به اندازه مکتب جبر نیست/ تفویض در لغت و اصطلاح/ تنها جایی که کلمه‌ای از خانواده "فوض" در قرآن آمده، آیه ۴۴ از سوره غافر است/ به طرفداران این تفویض "مُفَوِّضَه" می گویند/ از بین اهل سنت فرقه ای هست بنام "مُعْتَزِله" که عده ای از آن ها یا همه شان به این نوع طرز فکر معتقد هستند/ دلایل عقلی و شرعی بر رد عقاید مکتب تفویض
مکاتبی چون جبر و تفویض و... را عده‌ای از معاندین بنیان گذاشته‌اند تا اسلام را از مسیر خودش گمراه کنند و اهداف سوء خود را دنبال کنند/ جبر و تفویض هردو از فرق اهل سنت هستند/ شیعه اصیل، مکتبش اختیار است، نه جبر و نه تفویض/ مکتب اختیار چه می گوید؟
در "توحید عبادی"، مُوَحِّد باید اعتقاد داشته باشد که فقط اللّه تعالی شایستگی پرستیدن دارد و فقط باید او را بندگی نمود، او یگانه و یکتاست/ واژه "عبادت" و "شِرْکْ"/ آیا هر خضوع، اطاعت و تذللی، عبادت محسوب می شود؟/ آن اطاعتی عبادت است که شخص عابد برای معبود شأن خدایی قائل شود.
واژه شَرم و شِرک/ شریک یعنی کسی که در کاری یا در چیزی با دیگری سهیم است. شرک از گناهان کبیره است و خشم خدای تعالی را به دنبال دارد و در آیات متعدد اشاره شده که مبادا برای من شریکی قرار دهید/ از جمله کسانی که به خدای تعالی شرک ورزیده اند/ بررسی دو واژه استقلال و موهبت/ شرک جلی و شرک خفی.
درباره "شرک" در قرآن کریم/ مثال برای شرک خفی/ انگلیسی و آوردن شخصی بنام محمد ابن عبدالوهاب برای ایجاد فرقه ای بنام وهابیت که از افراطی های اهل سنت هستند/ شفاعت/ وقتی می گوییم خدایا بحق پیامبر(ص) ما را شفا ده، معنایش چیست؟
بنده بودن و بندگی کردن شرایطی دارد/ مواردی که نشانه و جزو شرایط بندگی است/ چه کسی در مسیر عبودیت است؟
موحد باید اهل تحقیق باشد/ قضا و قدر چیست؟ / معانی واژه های قضا و قدر در قرآن کریم/ در معنای قضا و قدر، بلا و سختی نیامده است!
اراده خداوند به چه معناست و چگونه است؟/ زمان مخلوق خداوند است/ ایجاد اشیاء تماماً به اراده پروردگار می باشد/ قضای محتوم و معلق/
تقدیر خداوند/ مصیبت‌هایی که بر بندگان وارد می شود بر عهده چه کسی است؟/ مصیبت های بزرگ وارده بر بندگان به سه دسته تقسیم می شوند/ مصیبت های نیکو/ مصیبت هایی که از جانب خداوند به بندگان می‌رسد.