توحید افعالی(2) مکتب جبر چه می گوید؟

مروری بر مطالب این جلسه:

آیا کارهایی که بندگان انجام می دهند، به اراده و خواست پروردگار عالم است؟ در پاسخ به این پرسش سه مکتب وجود دارد: 1- جبر 2- تفویض 3- اختیار یا بین الاَمرَین/ معتقدین به مکتب جبر در واقع برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و... دنبال یک متهم هستند و آن هم خدای تعالی است!/ بزرگ ترین اشکالاتی که به جبریون وارد است.

آیا کارهایی که بندگان انجام می دهند، به اراده و خواست پروردگار عالم است؟  در پاسخ به این پرسش سه مکتب وجود دارد: ۱/جبر ۲/تفویض ۳/اختیار یا بین الاَمرَین

عقیده مکتب جبر: همه کارها به اراده خدای تعالی است اعم از هر کار خوب و بدی که انجام می دهیم. بطور مثال: قبول نشدن در دانشگاه، مریض شدن، بیکار شدن(خدا خواسته که من بیکار باشم)، چند بار به خواستگاری می رود و جواب رد می شنود، سپس می گوید: "من دیگر به خواستگاری نمی روم، چون خدا اینگونه خواسته است" و... 
می گوییم شما چرا گناه می کنید؟  
️می گویند خدا نفس امّاره، شیطان، زنان بدحجاب و... را خلق کرده است، اگر می خواست گناه نکنیم این ها را خلق نمی کرد.  می گویند: "عزت و ذلت در دست خداست".

این ها در واقع برای شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و... دنبال یک متهم هستند و آن هم خدای تعالی است! در کل این ها معتقد هستند که انسان اختیار ندارد و از او سلب(گرفته) شده است. یعنی اگر من به کسی سیلی بزنم، این کار هم به اراده خداست و من در این میان نقشی ندارم.

🔸 خداوند به انسان نیرویی بعنوان اراده مطلق داده است و با این اراده می تواند مسیر خوب و مسیر بد را خود انتخاب کند، (مسئولیت انتخابش را هم باید بپذیرد) که این همان "اختیار" است.

🔹 خداوند می گوید: "من تو را تشویق می کنم که در مسیر درست گام برداری ولی تو را مجبور نمی کنم، زیرا اگر مجبور شوی به انجام کاری، دیگر پاداش معنایی ندارد!

جبریون به طرز نادرست برای توجیه عقایدشان سراغ برخی عوامل رفته اند:

1- آیات قرآن کریم ؛ مانند:

و لیکن هر کس را بخواهد؛ گمراه می کند ، و هر کس را بخواهد؛ هدایت می نماید... سوره النحل، آیه ۹۳

2- استناد به ظاهر برخی احادیث 
3- استناد به قول بعضی از شعراء، حال اینکه منظور شاعر واقعا همین است که ما می گوییم خود یک بحثی است. اما اگر این شاعر مشکل اعتقادی هم داشته باشد که دیگر بدتر.

️از جمله این اشعار:

اگر تیغ عالم بجنبد ز جای / نبرد رگی تا نخواهد خدای

 همچنین این شعر:

من مِیْ خورم و هرکه چو من اهْلْ بُود / مِیْ خوردن من به نزد وی سهل بود 
مِیْ خوردن من حق ز ازل می دانست / گر مِیْ نخورم علم خدا جهل بود

بنابراین اگر اصول اعتقادات درست نباشد؛ معلم، شاعر و... ممکن است مردم را به انحراف بکشانند.

بزرگ ترین اشکالاتی که به جبریون وارد است:

اگر خدا می خواست ما گمراه شویم، پس چرا ۱۲۴هزار پیامبر را فرستاد که بشر را هدایت کنند؟! 

طبق این عقاید، هدف خلقت انسان هم بیهوده است و نقض غرض پیش می آید. 

اگر خدا خواسته که ما گناه کنیم، پس جهنم رفتن ما معنا ندارد! زیرا از روی اجبار گناه کردیم.(همچنین برای کارهای نیک پاداش معنا ندارد زیرا از روی اجبار کار نیک انجام دادیم)

در قرآن آیات متعددی در مقابل عقاید این مکتب وجود دارد مانند:

وچون کارزشتی انجام دهند, گويند: «نياکان خود را بر اين (کار) يافته ايم, وخداوند ما را بدان فرمان داده است». بگو: «خداوند (هرگز) به کار زشت فرمان نمی دهد, آيا چيزی را که نمی دانيد به خدا نسبت می دهيد؟!». سوره اعراف، آیه ۲۸