توحید افعالی(4) عقیده به جبر از دیدگاه قرآن کریم

مروری بر مطالب این جلسه:

اراده خداوند بر دو نوع است: تکوینی و تشریعی/ تنها موجوداتی که می توانند به اراده خود کاری انجام دهند: 1- جن 2- انسان/ آیاتی که "جبر" را مردود می داند.

باید دقت نمود هرکسی که حرفی را زد، نباید به شخص نگاه کرد، بلکه باید درباره آن حرف تحقیق نمود.

اراده خداوند بر دو نوع است:

1- تکوینی: عبارت است از اینکه اگر پروردگار اراده فرماید چیزی را، بوجود آورد.(به محض اراده بوجود آید) مثل: خلق آسمان، زمین، خورشید و نور آن، اینکه قلب ما به اراده خدای تعالی می تپد و...

2- تشریعی: یعنی زمانی که آفریدگار جهان بخواهد انجام یا ترک کاری را از غیر خودش اراده کند که آن دیگری با اراده و اختیار خود، آن کار را انجام دهد. یعنی خداوند بخواهد که بندگان او را عبادت کنند، یا نماز بخوانند که از روی اختیار است، اگر غیر این بود بنده باید سر یک ساعت مشخص بلند می شد و نماز می خواند.

تنها موجوداتی که می توانند به اراده خود کاری انجام دهند: 1- جن 2- انسان

آیاتی که "جبر" را مردود می داند:

۱- دسته ای از آیات قرآن کریم هست که خداوند فعل را به بندگان نسبت داده است، مانند آیه ۳۸ از سوره مدثر:

هرکس در گرو اعمال خویش است

۲- دسته ای از آیات که مومنین را مدح می کند، در حالی که اگر مؤمن بودن از روی اجبار باشد دیگر مدح و ذم معنایی ندارد! مانند آیه ۷9 از سوره صافات:

در میان جهانیان سلام بر نوح باد

۳- دسته ای که کفّار را مذمت می کند، که اگر کفر آن ها اجباری باشد دیگر مجازاتشان معنا ندارد. مانند آیه ۱۶۱ از سوره بقره:

همانا کسانی که کافر شدند، و در حالی که کافر بودند مردند، لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر آنها خواهد بود

4- دسته ای که به مؤمنین وعده ثواب می دهد، مانند آیه ۱۶۰ از سوره انعام:

(روز قيامت) هر کس (کار) نيکی آورد, پس ده برابر آن پاداش دارد, وهرکس (کار) بدی آورد, جز به مانند آن کيفر نخواهد ديد, وبر آنها ستمی نخواهد شد

۵- وعده عذاب کافران، مانند آیه ۲۳ از سوره جن:

مگر (تنها وظیفة من) رساندن پیامی از جانب الله و (انجام) رسالت‌هایش است، و هرکس نافرمانی الله و پیامبرش کند، پس بی‌گمان آتش جهنم از آنِ اوست جاودانه در آن خواهد ماند»

۶- آیاتی که خدای تعالی را مُنَزَّه می داند از ظلم نمودن، مانند آیه ۴۰ از سوره نساء:

بی گمان خداوند به اندازه ی ذره ای ستم نمی کند،و اگر کار نیکی با شد ،آن را دو چندان می کند،و از نزد خود ، پاداش بزرگی عطا می کند

۷- آیاتی که تهدید می کند کسانی را که هرکاری انجام می دهند، مانند آیه ۱۳۳ از سوره آل عمران:

و به سوی آمرزش پروردگارتان، و بهشتی که پهنای آن (به قدر) آسمانها و زمین است، (و) برای پرهیزگاران آماده شده است، بشتابید.

و آیه ۴۰ از سوره فصلت:

هر چه می خواهید انجام دهید، مسلماً او به آنچه انجام می دهید بیناست

اگر جبر درست باشد دیگر قصاص معنایی نخواهد داشت، بنابراین نباید آیاتی پیرامون قصاص وجود داشته باشد، اما وجود دارد از جمله آیه ۱۷۹ سوره بقره:

و ای صاحبان خرد برای شما در قصاص حیات و زندگی است، باشد که شما تقوا پیشه کنید

در رجوع به قرآن، درباره آیاتی که پیوستگی دارند، حتما باید دو کار مهم را انجام داد:

1- خواندن قبل و بعد آیات 
2- خواندن تفسیر این آیات